Ik zag de film De Patrick en moest denken aan een andere film: Pink Floyd - The Wall van Alan Parker. Vanwege de hamers natuurlijk:
The Wall en De Patrick hebben iets essentieels met elkaar gemeen. Het zijn beiden verhalen over mensen die uit alle macht hun diepste wezen proberen te onderdrukken omdat dat diepste wezen te maken heeft met pijn.
Patrick is klusjesman op een nudistencamping. Een vrij geniaal filmisch idee, omdat een nudistencamping alleen kan bestaan als er wordt afgesproken dat naaktheid niet naakt is. En mensen die 'gewoon doen' terwijl het niet gewoon is, is een visueel spektakel. Je voelt dat als kijker naar die lichamen: hier wordt iets niet gezien.
Eigenlijk is de camping een uitvergroting van het gezin waar Patrick uit komt. Een nudistenvader en een blinde moeder. Naaktheid die ongezien blijft.
Een kind is een klusjesman in de zin dat een kind opdraait voor het tekort van zijn ouders. Een kind is afhankelijk van de heelheid van het gezin dat het beschermt. Een kind moet tekorten in dat gezin gladstrijken.
Christian Wiman heeft een gedicht over klussen. Over een hamer.
Hammer is the prayer
There is no consolation in the thought of God, he said, slamming another nail
in another house another havoc had half-taken. Grace is not consciousness, nor is it beyond.
To hell with remembrance, to hell with heaven, hammer is the prayer of the poor and the dying.
And as wind in some lordless random comes to rest, and all the disquieted dust within,
peace came to the hinterlands of our minds, too remote to know, but peace nonetheless.
God als hamer, god als lapmiddel, god als spijker die de boel bij elkaar houdt, god als troost in een troosteloze wereld, het werkt niet. Een God die moet werken, werkt niet. Die biedt de redding die het kind aanroept. De klusjesman die niet rouwt om zijn dode vader, maar zoekt naar zijn verloren hamer.
De klusjesman zonder hamer is zijn macht kwijt. Zijn beheersing.
Zijn mogelijkheid om de zaken te repareren.
Wat als alles stuk is? Definitief? Als er niets meer valt te repareren? Als je géén macht, géén hamer meer hebt?
Dan kun je hamer wórden. Pink uit The Wall wordt de leider van een fascistische groep met hamers als symbool. Patrick wordt dé Patrick. De Patriciër - wat een naam is voor een afstammeling van Romulus, de stichter van Rome, hét symbool van imperiale macht. Beiden kunnen zich alleen nog relateren aan de mensen in hun omgeving door strijd. Door geweld.
Is er een alternatief? Ja. Niet repareren. Maken.
Patrick maakt stoelen. Verbazingwekkend geweldige stoelen. Zonder spijkers. Dus, zonder hamer.
Hij maakt ze in het verborgene. Waar hij maar al te graag toegeeft dat de hamer waarmee iemand vermoord is van hem is, daar houdt hij verborgen wat hij allemaal zónder hamer kan. Je zou kunnen zeggen, met Christian Wiman, dat hij stoelen maakt (niet: repareert) in 'the hinterlands of our minds/ too remote to know'. Ook zijn atelier is onzichtbaar, maar niet omdat de mensen blind (willen) zijn, of hijzelf blind is.
Maar omdat het noodzakelijkerwijs zo is. Omdat het niet een keuze is tussen hameren of maken. Omdat hameren het gebed is. Een gebed dat niet voldoet. Waarna je je in verslagenheid terugtrekt in een ruimte die er daarvoor niet was.
Denkend aan bovenstaand fragment uit The Wall, maak ik me niet alleen zorgen over het opkomend fascisme in de wereld, maar ook over de beperkte ruimte die er is in ons denken voor verslagenheid.
Grace is not conciousness, nor is it beyond.
Daar maakt Patrick zijn spijkerloze stoelen.